Dług w ZUS – co zrobić? Jakie możliwości?

Opłacanie składki ZUS co miesiąc jest obowiązkiem każdego przedsiębiorcy. Co w przypadku gdy problemy w firmie uniemożliwiają ich uregulowanie? Jakie są konsekwencje długu w ZUS i co zrobić, aby jak najszybciej się go pozbyć?

Składki ZUS obowiązkiem każdego przedsiębiorcy

Opłacanie składki ZUS co miesiąc jest obowiązkiem każdego przedsiębiorcy. Uzyskane w ten sposób pieniądze stanowią podstawowe źródło przychodu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z którego następnie finansowane są wypłaty świadczeń. Postawę prawną, która reguluje zarówno ich wielkość jak i sposób wypłacania jest ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku.

Z racji prowadzonej działalności gospodarczej obowiązkowe są ubezpieczenia społeczne (rentowe, emerytalne i wypadkowe) oraz ubezpieczenie zdrowotne. Dobrowolne jest natomiast wyłącznie ubezpieczenie chorobowe, które następuje na wniosek przedsiębiorcy.

Przedsiębiorca sam decyduje również o tym, czy będzie opłacał składki ZUS minimalne, czy też składki wyższe. W pierwszym przypadku ich wysokość określa się uwzględniając podstawę wymiaru równą określonym przez ZUS wskaźnikom. Natomiast w drugim wariancie, przedsiębiorca musi mieć na uwadze obowiązek składania deklaracji ZUS DRA co miesiąc i nie może korzystać z uproszczenia, jak przy opłacaniu minimalnych składek.

Coraz więcej zaległości w ZUS-ie

Od stycznia 2020 roku obowiązują składki wyższe o 10% (dodatkowe 127 zł), co jest efektem dynamicznego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia, wynoszącego obecnie 2 600 zł brutto. Wraz ze wzrostem składek ZUS-owskich dla przedsiębiorców rośnie również liczba jego dłużników, ponieważ zwłaszcza dla wielu mniejszych firm, czy osób samozatrudnionych to ogromny wydatek. Im niestety nikt nie podwyższy dochodów z automatu, a na dodatkowe koszty związane z prowadzeniem działalności muszą zarobić zwiększając wysiłki dla uzyskania odpowiednio wyższych zysków.

Tak więc, wzrost składek oznacza, że części przedsiębiorców nie będzie stać na ich płacenie, co w konsekwencji może doprowadzić do sporych zaległości. Tylko w połowie 2019 roku było aż 1,4 mln dłużników ZUS, z czego 535 tys. aktywnych (czyli takich, którzy nie zakończyli swojej działalności). Rośnie również kwota samych zaległości, która tylko w zeszłym roku wynosiła 31,5 mld zł i z każdym miesiącem była wyższa o kolejne 120 mln. Natomiast przeciętne zadłużenie polskiej firmy w ZUS wynosiło w 2019 roku 60 tys. zł. Wielu ekspertów jest zdania, że system odprowadzania składek jest szkodliwy dla polskiej gospodarki i znacznie lepszym rozwiązaniem byłaby chociażby dobrowolność składek funkcjonująca np. w Niemczech.

Dług w ZUS – jakie są jego konsekwencje?

Jednak wracając na nasze polskie podwórko. Niestety na razie nie ma co liczyć na jakiekolwiek zmiany, które ułatwiłyby życie osobom prowadzącym swoją działalność gospodarczą i zmniejszyłyby tak ogromny ryczałt. Zaległości w ZUS-ie i US są dla przedsiębiorców poważnym problemem mogącym rzutować na wiarygodność firmy w oczach kontrahentów i instytucji finansowych (banków, czy firm pożyczkowych). Jednak to nie wszystko, bowiem zaległości wobec ZUS to przede wszystkim:

• konsekwencje finansowe takie jak odsetki karne i koszty upomnień;
• utrata prawa do zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego;
• możliwość egzekucji, która skutkuje zajęciem rachunku bankowego i majątku dłużnika;
• możliwość wystąpienia przez wierzycieli o przymusowy wpis do hipoteki w księdze wieczystej nieruchomości, która należy do przedsiębiorcy;
• brak możliwości uzyskania finansowania unijnego, bankowego lub dofinansowania na działalność gospodarczą;
• brak możliwości brania udziału w przetargach.

W przypadku, gdy przedsiębiorca nie wniesie opłat, naliczone zostaną mu odsetki. Przy czym zakres odpowiedzialności za zobowiązania uzależniony jest od formy prowadzenia działalności. I tak przedsiębiorca, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą względem ZUS odpowiada zarówno majątkiem firmowym, jak i osobistym, a nawet tym zgromadzonym wspólnie z współmałżonkiem. Egzekwowanie niespłaconych należności z tytułu składek może nastąpić w trybie:

• postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sądowego;
• postępowania egzekucyjnego prowadzonego w trybie egzekucji administracyjnej;
• ustanowienia hipoteki przymusowej na należącej do dłużnika nieruchomości;
• ustanowienie zastawu na należącej do dłużnika ruchomości.

Dług w ZUS – co robić?

Jeśli przedsiębiorca ma dług w ZUS i nie jest w stanie go spłacić wówczas może skorzystać z trzech opcji, które pomogą uporać się z tą trudną sytuacją. Pierwszą jest odroczenie terminu płatności, drugą rozłożenie długu na raty, zaś trzecią umorzenie należności. Jednak ta ostatnia może mieć negatywny wpływ na prawa przedsiębiorcy do przyszłych świadczeń z ZUS oraz ich wysokość.

Odroczenie terminu płatności składki

Odroczenie terminu płatności składki może być idealną opcją dla płatnika mającego chwilowe problemy finansowe, które uniemożliwiają mu uregulowaniem bieżących składek. Osobą uprawnioną do złożenia wniosku jest także pełnomocnik, jednak pismo to musi zostać złożone najpóźniej w dniu terminu płatności składek. Oznacza to, że odroczenie terminu płatności, dotyczy wyłącznie składek bieżących lub przyszłych, których termin płatności jeszcze nie upłynął.

Odroczenie terminu płatności pozwala przedsiębiorcy zapłacić składki później (nowy termin zostanie ustalony w umowie ZUS) i uniknąć konsekwencji dochodzenia należności w postępowaniu egzekucyjnym. Jednak samo złożenie wniosku nie gwarantuje udzielenia ulgi, a w przypadku gdy ZUS odmówi odroczenia terminu płatności składki, to przedsiębiorca zobligowany zostanie do zapłacenia należnej składki wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi do dnia zapłaty włącznie.

Dodatkowo przedsiębiorca, który zdecyduje na takie rozwiązanie, zostanie obciążony opłatą prolongacyjną wynoszącą 50% stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy (naliczana jest ona od następnego dnia po terminie płatności składki do dnia odroczenia włącznie).

Rozłożenie długu w ZUS na raty

Kolejnym sposobem na opłacenie zaległych składek jest rozłożenie zadłużenia na raty (obejmuje to ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych). Warto tu podkreślić, że na raty zostanie rozłożona również dodatkowa opłata oraz koszty upomnienia. Dzięki temu przedsiębiorca może nie tylko oddać dług w ZUS w późniejszym terminie, ale również może liczyć na to, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych:

• zawiesi prowadzone wobec niego postępowanie egzekucyjne;
• nie będzie naliczał mu odsetek od następnego dnia po dniu, w którym wpłynął wniosek, a jedynie opłata prolongacyjna (wynosi ona 50% stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy).

Żeby skorzystać z tej możliwości pozbycia się długu w ZUS należy złożyć wniosek o rozłożenie na raty należności z tytułu składek. Jednak również i w tym przypadku działanie to nie gwarantuje udzielenia ulgi i nie stanowi ustawowej przesłanki do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Gdy decyzja będzie odmowna, to dłużnik zobowiązany jest do uregulowania zadłużenia wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi włącznie do dnia zapłaty.

Umorzenie należności

Przedsiębiorca może starać się o umorzenie w sytuacji, gdy jest zadłużony z tytułu składek i nie ma żadnych możliwości, aby spłacić dług w ZUS-ie. Jednak trzeba tu od razu zaznaczyć, że umorzenie należności jest rozwiązaniem wyjątkowym. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zgodzić się na nie, w przypadku gdy przedsiębiorca jest w trudnej sytuacji rodzinnej oraz finansowej i stwierdzi całkowitą nieściągalność zaległych składek. Zachodzi ona m.in gdy:

• dłużnik zmarł i nie pozostawił majątku umożliwiającego spłatę długu;
• sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe;
• nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przy jednoczesnym braku majątku pozwalającego na spłatę długu oraz możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie (małżonka, następców prawnych);
• wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;
• w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub w umorzonym postępowaniu upadłościowym nie uzyskano kwoty wystarczającej do tego, żeby uregulować należności;
• naczelnik US lub komornik stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję.

Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na opcję umorzenia należności względem ZUS, to we wniosku musi wykazać, że jego sytuacja finansowa jest trudna i po uregulowaniu składek zostanie bez środków do życia. Dodatkowo, na ten moment nie jest w stanie podjąć żadnego zatrudnienia i uzyskać dodatkowego dochodu. Jednak należy być przygotowanym na to, że złożenie wniosku o umorzenie należności z tytułu składek w żaden sposób:

• nie gwarantuje umorzenia długu w ZUS;
• nie wstrzymuje naliczania odsetek za zwłokę w opłacaniu składek;
• nie stanowi ustawowej przesłanki do zawieszenia postępowania egzekucyjnego.

W związku z czym, dłużnik w toku postępowania powinien brać czynny udział, składając m.in. wnioski o przeprowadzenie dowodów z przesłuchania świadków i innych dokumentów. W przypadku gdy ZUS wyda decyzję odmowną, to przedsiębiorca musi spłacić zadłużenie wraz odsetkami za zwłokę, naliczonymi do dnia zapłaty włącznie (jednak zawsze może się od decyzji ZUS odwołać).

Pożyczka na spłatę długu w ZUS

W przypadku zalegania z opłatami do ZUS można również skorzystać z ukierunkowanych produktów, takich jak kredyt dla firm na spłatę ZUS i US, czy pożyczki na spłatę ZUS i US.

Należy tu podkreślić, że banki nie posiadają kredytów z przeznaczeniem na ten konkretny cel, co oczywiście nie oznacza, że przedsiębiorca nie może np. skorzystać z opcji kredytu na dowolny cel. O razu jednak przestrzegamy, że nie będzie to łatwym zadaniem, ponieważ posiadanie długu wobec instytucji państwowej może skutecznie utrudnić ubieganie się o kredyt. Wszystko przez to, że banki bardzo szczegółowo sprawdzają zdolność kredytową swojego klienta oraz wymagają dostarczenia wielu dokumentów, w tym oświadczenia o braku zaległości wobec ZUS i US.

Tak więc, każda zaległość firmy w ZUS-ie i US stanowią dla banku informację, że ma on do czynienia z nierzetelnym klientem. Bardziej elastyczne pod tym względem są firmy pożyczkowe, które w swojej ofercie posiadają zarówno pożyczki dla firm z krótkim stażem, jak produkty finansowe przeznaczone na spłatę zaległości podatkowych. Pożyczki na spłatę ZUS i US dostępne są w większości przypadków online. Jednak trzeba być gotowym na to, że ubieganie się o nie może wiązać się z koniecznością znalezienia gwaranta lub też ustanowienia zastawu.

Katarzyna Fodrowska - Redaktor

W kręgu jej zainteresowań leżą tematy związane z finansami, architekturą i naukami przyrodniczymi. Miłośniczka dobrego jedzenia, flamenco oraz aktywnego wypoczynku na łonie natury.

Więcej artykułów z tej kategorii