Długi po zmarłej osobie – przedawnienie

Po śmierci spadkodawcy wszelkie prawa i obowiązki przechodzą na jego spadkobierców. W przypadku, gdy wierzyciel nie zacznie dochodzić swoich roszczeń w odpowiednim terminie, to dług może ulec przedawnieniu. Po jakim czasie to następuje?

Nieświadomość zobowiązania nie zwalnia z obowiązku jego spłaty

Po zmarłym bliskim możesz odziedziczyć nie tylko majątek, ale i długi, o których nie miałeś nawet pojęcia. Dotyczy to np. kredytu czy chwilówki online, które nie zostały uwzględnione w spisie inwentarza. Dlatego też, przed przyjęciem spadku dobrze jest zapoznać się z tym, czy przypadkiem nie jest on obciążony zobowiązaniami. Ponieważ nieświadomość zadłużenia w żadnym wypadku nie zwalnia Cię z obowiązku jego spłaty. Spadkobierca odpowiada również za odsetki od zobowiązania (umowne i ustawowe za opóźnienie).

Jednak, gdy wierzyciel nie podejmuje żadnych kroków w celu wyegzekwowania swoich roszczeń wobec dłużnika, to może nastąpić przedawnienie roszczenia. Należy tu jednak zaznaczyć, że nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem. Co ważne, przedawnienie wierzytelności po zmarłej osobie nie powoduje jej wygaśnięcia, a jedynie zamianę w tzw. roszczenie naturalne.

Tak więc, wierzyciel w celu odzyskania pieniędzy może zgłosić się do spadkobiercy nawet gdy zadłużenie ulegnie przedawnieniu (nie wiąże się ono bowiem w żadnym wypadku z umorzeniem długu). Zgodnie z art. 117 § 2 k.c. spadkobierca może odmówić spłaty odziedziczonego, przeterminowanego zadłużenia lub je uregulować. Jednak zrzeczenie się zarzutu przedawnienia to nic innego jak zapłata przeterminowanego długu, a zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

Przed długami po osobie zmarłej chroni odrzucenie spadku

Spadkobiercy mają w ciągu 6 miesięcy od dnia nabycia praw dziedziczenia zadecydować, co zrobić ze spadkiem. Przy czym, stosowne oświadczenie woli muszą oni złożyć u notariusza lub w sądzie. Zgodnie z obowiązującym prawem spadkobiercy, którzy w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku, złożą oświadczenie o przyjęciu spadku wprost, odpowiadają na równi z dłużnikiem za zaciągnięte przez niego zobowiązania. Wierzyciel może wtedy żądać od spadkobierców spłaty długu łącznie z odsetkami, nawet jeśli nie zdawali sobie z niego sprawy.

Od 2015 roku brak odpowiedzi na temat przyjęcia lub odrzucenia spadku oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Natomiast spadkobierca może uwolnić się od odpowiedzialności od niechcianego spadku (czyli aktywów i pasywów) wyłącznie odrzucając spadek. Należy tu podkreślić, że w przypadku gdy zdecyduje się on na taki krok, to prawa do dziedziczenia przechodzą na kolejnych członków rodziny. Przepisy regulują to, że w pierwszej kolejności po zmarłej osobie dziedziczy jej małżonek i dzieci, zaś w następnej rodzice, rodzeństwo, ich wstępni i zstępni.

Również kolejni wskazani członkowie rodziny mogą zdecydować o tym, co zrobić z otrzymanym spadkiem (odrzucić go, czy przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza). A co w przypadku gdy wszyscy uprawnieni odrzucą spadek? Wtedy przejmuje go na siebie gmina zamieszkania spadkodawcy lub w ostateczności Skarb Państwa.

Kiedy następuje przedawnienie długów po zmarłej osobie?

Przedawnienie długu występuje w momencie, kiedy nie uregulujesz swojej płatności, a równocześnie nikt nie upomni się o swoją należność. Zgodnie z Art. 118 Kodeksu cywilnego:

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Przy czym należy tu zaznaczyć, że dla niektórych długów z innych kategorii finansowych zostały wyznaczone, odmienne terminy. Dotyczy to np. roszczenia z tytułu umowy przewozu oraz przedwstępnej umowy sprzedaży, roszczenia przedsiębiorcy z tytułu nieopłaconej przez klienta faktury, mandatu, czy usługi telekomunikacyjnej. Natomiast jeśli wierzyciel w ustawowym czasie złoży wniosek o egzekucję w sądzie, to przedawnienie długów nie będzie możliwe. Co ważne, każde upomnienie wierzyciela skutkuje tym, że proces przedawnienia długu zacznie się na nowo.

Przedawnienie długu zależy od jego rodzaju. Przykładowo, najszybciej przedawnieniu ulega niezapłacony mandat (już po roku), następnie zaległości z tytułu debetu na koncie, czy opłat za rachunki telefoniczne (po 2 latach). Przedawnienie pożyczki lub kredytu bankowego, kart podatkowych czy podatków ma miejsce po 3 latach. Natomiast najpóźniej przedawniają się zobowiązania względem ZUS (po 5 latach) oraz pożyczki od osoby prywatnej (z upływem 6 lat). Po tym czasie wierzyciel nie może domagać się tego, aby dłużnik spłacił swoje zadłużenie.

Przedawnienie długu po zmarłej osobie – przykład

Zdarzają się sytuacje, w których spadkobierca przyjmując cały majątek po zmarłym bliskim nie miał pojęcia o długach i okazuje się, że po latach zgłasza się wierzyciel, który żąda ich uregulowania. Za przykład może tu posłużyć historia Pani Marii, która zmarła w 2010 roku. Jednak dwa lata wcześniej (w kwietniu 2008 roku) zaciągnęła ona kredyt gotówkowy w wysokości 30 tys. na 5 lat. Przed śmiercią zdążyła spłacić 24 z 60 rat. Po jej śmierci spadek po niej (nieruchomość wartą 250 tys.) przyjęła w całości bez dobrodziejstwa inwentarza jej córka Agnieszka, która nic nie wiedziała o zadłużeniu. Przez okres 10 lat wierzyciel nie domagał się zwrotu pieniędzy. Jednak po tym czasie o zaspokojenie niespłaconej wierzytelności łącznie z odsetkami upomniał się bank.

Co może w takiej sytuacji zrobić pani Agnieszka? Otóż może ona skorzystać z instytucji przedawnienia długu, ponieważ z racji tego, że bank jest działalnością gospodarczą, w ramach, której pożyczył pani Marii pieniądze, to przedawnienie następuje po trzech latach, a nie dziesięciu latach. Zgodnie z Art. 118 Kodeksu cywilnego.

Wymagalność roszczeń jest kluczowa

Instytucja wymagalności nie jest wprost opisana w przepisach prawa cywilnego, jednak stosuje się ją w wielu skodyfikowanych przypadkach. Wymagalność roszczeń jest podstawą do obliczenia biegu przedawnienia roszczeń. Zgodnie z Art. 120 Kodeksu cywilnego:

• 1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.
• 2. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej wynoszą 3 lata. Przy czym data przedawniania zaczyna się w momencie, gdy roszczenie staje się wymagalne. Musi zatem zostać przekroczony termin każdej raty kredytu. W przypadku pani Agnieszki ostatnia rata powinna być uregulowana w kwietniu 2013 roku, a całe zobowiązanie przedawnia się w kwietniu 2016 roku. Przedawnienie nie jest tożsame z umorzeniem długu, dlatego też bank ma prawo zażądać spłaty zobowiązania.

W takim przypadku pani Agnieszka powinna zgłosić się do wierzyciela z pisemnym oświadczeniem, że zadłużenie jest przeterminowane i w związku z powyższym go nie spłaci. Jednak może to zrobić dopiero po złożeniu roszczeń przez wierzyciela. Gdy sąd wyda nakaz zapłaty należy wybrać spłatę długu lub powołanie się na fakt, że dług się przedawnił. W tym celu spadkobierca powinien złożyć pismo do sądu z zarzutem przedawnienia długu. W przypadku gdy sąd uzna, że zadłużenie się przedawniło, to wtedy oddali roszczenia wierzyciela, a sam dług zostanie umorzony.

Na koniec należy jeszcze dodać, że niespłacanie długów spadkowych nie podlega odpowiedzialności karnej. Dlatego też dłużnik nie może trafić za nie do więzienia.