Dziedziczenie długów. Kiedy odpowiemy za nie swoje zobowiązania?

Spadek, chociaż może kojarzyć się z dziedziczeniem dużej sumy pieniędzy, lub nieruchomości – nie zawsze wiąże się z korzyścią i zyskiem. Problemy finansowe, z którymi zmagał się bliski członek rodziny – mogą po jego śmierci przejść na spadkobierców. Prawo spadkowe zmieniało się na przestrzeni lat. Jak wygląda dziedziczenie długów w 2020 roku? Czy spadkobierca może przyjąć spadek z wyłączeniem długów?

Dziedziczenie długów – co musisz o nim wiedzieć?

Dziedziczenie to nie tylko uzyskanie praw do dóbr materialnych i majątku osoby zmarłej. Nierzadko oznacza również nabycie obowiązków do zobowiązań finansowych i długów. Jeśli osoba zmarła ma niespłacone kredyty, pożyczki, chwilówki, a także długi i ewentualne postępowania komornicze – spadkobierca wraz z prostym przyjęciem spadku bierze na siebie za nie odpowiedzialność.

Prawo spadkowe chroni jednak spadkobierców – sposób, w jaki przyjmą oni spadek po zmarłym może mieć wpływ na zabezpieczenie swojego majątku i w najlepszym wypadku – nie uzyskanie ani korzyści ze spadku, ani związanej z nim straty.

Zasady dziedziczenia reguluje Kodeks Cywilny, a dokładnie Księga czwarta; Spadki.

Dziedziczenie bez długów – czy to możliwe?

Czy przyjęcie spadku jest zawsze równoznaczne z możliwością dziedziczenia długów? Na szczęście nie zawsze. Duże znaczenie dla tego, czy spadkobierca będzie odpowiadał za długi spadkodawcy i to, w jakim zakresie będzie za nie odpowiedzialny, uzależnione jest od sposobu przyjęcia spadku. A możliwości są trzy.

Odrzucenie spadku

Jeśli sytuacja finansowa osoby zmarłej jest nam dobrze znana i wiemy, że nie dysponowała ona  żadnym majątkiem lub to, co po sobie zostawia nie jest niewymierne w stosunku do zobowiązań, które po sobie pozostawia – spadkobierca ma prawo do odrzucenia spadku. Jednak odrzucenie spadku po bliskiej osobie musi nastąpić najpóźniej na 6 miesięcy po dacie, w której spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania na spadkobiercę. Oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone przed Notariuszem lub przed Sądem. W obu wypadkach wymaga formy pisemnej.

Uwaga! Przy odrzuceniu spadku przez rodzica, konieczne jest również odrzucenie spadku w imieniu swoich małoletnich dzieci. Według prawa, kiedy spadkobierca z pierwszej linii odrzuca spadek, prawo do niego automatycznie przechodzi na kolejnych spadkobierców. Aby uniknąć sytuacji, w której wnuk dziedziczy długi np. po dziadkach, rodzic po odrzuceniu spadku w imieniu własnym, musi odrzucić spadek również w imieniu swojego dziecka. Ma na to 6 miesięcy od momentu odrzucenia spadku w imieniu własnym. Jeśli tego nie zrobi – spadek zostaje przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza i zobowiązania przechodzą na małoletnie dziecko.

Aby odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka, trzeba wcześniej otrzymać stosowne zezwolenie sądu. Cały proces można podzielić na trzy etapy:

1. Odrzucenie spadku przed Notariuszem lub Sądem przez rodzica małoletniego dziecka.
2. Złożenie wniosku do sądu rodzinnego z prośbą o zgodę na dokonanie czynności przekraczających zwykły zarząd majątkiem dziecka, a za taką można uznać odrzucenie w jego imieniu spadku.
3. Po zgodzie sądu, niezbędne jest złożenie pisemnego oświadczenia o odrzuceniu spadku przez dziecko przed Sądem lub Notariuszem.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak uniknąć dziedziczenia długów przez dziecko, koniecznie przeczytaj nasz artykuł: Dziedziczenie długu przez małoletnie dzieci. Jak tego uniknąć?

Odrzucenie spadku powoduje zrzeczenie się zarówno praw, jak i obowiązków do masy spadkowej osoby zmarłej. Jest to jeden ze sposobów na to, aby uniknąć dziedziczenia długu po rodzicach, dziadkach i pozostałych członkach bliskiej rodziny.

Jakie dokumenty do odrzucenia spadku?

Odrzucenie spadku przed notariuszem wymaga przedstawienia dowodu osobistego oraz skróconego odpisu aktu zgonu spadkodawcy. W przypadku składania wniosku w sądzie, konieczne jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Dokument powinien zawierać:

• imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz ostatni adres;
• tytuł powołania do spadku (testament lub dziedziczenie ustawowe);
• dane wszystkich spadkobierców ustawowych, informacje na temat wszystkich testamentów (nawet tych nieważnych i miejscu ich przechowywania).

Należy zawsze zachować dla siebie kopię wniosku. W przypadku jakichkolwiek problemów będzie ona niezbitym dowodem, że należycie i w terminie dopełniono swego obowiązku.

Proste przyjęcie spadku

Proste przyjęcie spadku jest, jak sama nazwa wskazuje, najprostsze ze wszystkich trzech metod przyjęcia masy spadkowej. W takim wypadku, spadkobierca przyjmuje spadek po zmarłym w całości. Dotyczy to zarówno dóbr materialnych, jak i wszystkich długów i zobowiązań spadkodawcy. Jeśli okaże się, ze wysokość zobowiązań przekracza wartość spadku (np. wartość odziedziczonej nieruchomości) spadkobierca, który przyjął spadek w formie prostej, odpowie za długi spadkodawcy z własnego majątku. Może toczyć się wówczas w jego kierunku postępowanie egzekucyjne lub windykacyjne.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

Ta forma przyjęcia spadku, w pewnym sensie chroni spadkobierców przed dziedziczeniem długów. Jak przyjąć spadek w takiej formie i nie odpowiadać za ewentualne długi własnym majątkiem?

Według art. 1015 § 2 Kodeksu Cywilnego:
„brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w  § 1  jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.”

W przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiedzialność za długi po osobie zmarłej jest ograniczona wyłącznie do wysokości odziedziczonego majątku. Oznacza to, że np. nieruchomość warta 200 000 złotych i długi po zmarłym w kwocie 300 000 złotych (np. kredyt hipoteczny), mogą być zaspokojone tylko do wysokości całości majątku spadkowego. Spadkobierca nie odpowie swoim majątkiem za pozostałą kwotę długu i nie będzie toczone wobec niego postępowanie egzekucyjne.

Dziedziczenie bez długów – czy to możliwe?

Dziedziczenie długów bez spadku nie jest możliwe. Podobnie jak odpowiedzialność za długi po odrzuceniu spadku. Za zobowiązania w postaci kredytów, pożyczek, chwilówek i innego rodzaju wierzytelności mogą odpowiadać spadkobiercy którzy: przyjęli spadek w formie prostej lub przyjęli spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza.

Prawo do dziedziczenia jest niezależnie od tego, czy osoba zmarła pozostawiła testament, czy też nie. Może zdarzyć się również tak, że nawet w przypadku pozostawienia testamentu, o spadek będą ubiegać się również bliskie osoby z rodziny, które nie zostały w nim ujęte. Sporne sytuacje związane z przyjmowaniem masy spadkowej i podważaniem zapisów testamentu rozwiązuje się w sądzie.

Dziedziczenie długów i majątku po osobie zmarłej reguluje testament lub ustawa. Jeśli bliski nie spisał testamentu przed śmiercią, prawa i obowiązki spadkobierców reguluje ustawa i odwrotnie.

Przedawnienie długu po zmarłej osobie

Odpowiedzialność za długi spadkowe może być również przedmiotem przedawnienia. Jeśli spadek został przyjęty, wierzyciel ma 6 lat na dochodzenie swoich roszczeń w stosunku do spadkobiercy, a przypadku długów bankowych –  wierzytelność przedawnia się po 3 latach. Po tym czasie, jeśli spadkobierca nie uznał długu – dochodzi do przedawnienia.

Zgodnie z zapisami Kodeksu Cywilnego, Art.117 §:
„Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.”

Przeczytaj więcej o przedawnieniu długu po zmarłym w naszym artykule: Długi po zmarłej osobie – przedawnienie

Kto po kim dziedziczy?

Kto odpowiada za dziedziczenie długów po bracie, siostrze, wujku, czy też dziedziczenie długów po rodzicach? Nie zawsze jasne jest kto, po kim dziedziczy. Jeżeli osoba zmarła pozostawiła po sobie długi – wątpliwości związane z kolejnością i prawem do dziedziczenia mają wyjątkowe znaczenie dla spadkobierców.

Jeśli spadkodawca pozostawił testament – najczęściej spadkobiercami zostają osoby w nim ujęte. Jeśli jednak taki dokument okazał się nieważny lub w ogóle nie powstał, zasady i kolejność dziedziczenia regulują wówczas zapisy Kodeksu Cywilnego. Mowa wówczas o dziedziczeniu ustawowym w następującej kolejności:

1. Małżonek i dzieci osoby zmarłej.
2. Małżonek, dzieci i wnuki.
3. Jeśli nie ma dzieci i wnuków – małżonek i rodzice spadkodawcy.
4. Gdy nie ma małżonka, dzieci i wnuków – rodzice osoby zmarłej.
5. Gdy nie ma małżonka, dzieci, wnuków, a rodzic spadkodawcy nie żyje – drugi rodzic i rodzeństwo spadkodawcy.
6. Jeśli nie ma nikogo z wyżej opisanych członków rodziny – spadek dziedziczą dziadkowie.

Dalsze odrzucanie spadku przechodzi kolejno na zstępnych, czyli nawet na stryjostwo, wujostwo itp. Na samym końcu dziedziczenia znajduje się Skarb Państwa. Jeśli przedmiotem masy spadkowej jest dług, którego żaden ze spadkobierców nie chce przyjąć, należy odrzucać spadek w wyżej ustalonej kolejności.

Jesteś rodzicem? Zobacz, czy odpowiesz za długi dzieci:  https://chwilowo.pl/wiedza/czy-rodzice-odpowiadaja-za-dlugi-dzieci/

Dziedziczenie długów nie jest nieuniknione. Jednak w dobie popularyzacji szybkich pożyczek, czy tzw. chwilówek online – rodzina nie zawsze do końca zna sytuację finansową spadkodawcy. Aby uniknąć sytuacji, w której spadek obciąży majątek własny spadkobierców – można, albo odrzucić spadek, albo przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza i za ewentualne długi odpowiadać tylko do wysokości wartości spadku.

Źródła:

• https://www.arslege.pl/kodeks-cywilny/k9/s2057/

Więcej artykułów z tej kategorii