Jestem współwłaścicielem samochodu. Czy komornik może go zająć?

Kiedy wierzyciel otrzyma tytuł wykonawczy, opatrzony klauzulą wykonalności, może złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji komorniczej. Aby odzyskać wierzytelność, komornik może zająć nie tylko wynagrodzenie i środki na rachunkach bankowych dłużnika, ale również należącego do niego ruchomości i nieruchomości. Co jednak w sytuacji, jeśli ten jest jedynie współwłaścicielem samochodu czy mieszkania? Czy komornik może dokonać zajęcia takich składników majątku?

Wyobraźmy sobie sytuację, w której kilkanaście miesięcy temu pan Jan zaciągnął kilka pożyczek pozabankowych. Pozyskane z nich pieniądze miały pomóc mężczyźnie w przetrwaniu trudnego okresu bez pracy. Niestety, pomimo wysokich kwalifikacji mężczyzna wciąż nie mógł znaleźć odpowiedniego zajęcia. A to przełożyło się na spory dług w firmie pożyczkowej. Kiedy próby wyegzekwowania spłaty długu przez zewnętrzną firmę windykacyjną spełzły na niczym, do akcji wkroczył komornik. Jako że pan Jan jest współwłaścicielem samochodu osobowego o wartości 18 000 zł, komornik zamierza zająć „pół samochodu” i wystawić go na licytację. Czy ma do tego prawo?

Czy komornik może zająć pojazd będący współwłasnością?

Zgodnie z Art. 846 Kodeksu postępowania cywilnego: „§ 1. Egzekucja z ułamkowej części rzeczy ruchomej będącej wspólną własnością kilku osób odbywa się w sposób przewidziany dla egzekucji z ruchomości, z zastrzeżeniem, że sprzedaży podlega tylko udział dłużnika”.

Aby odzyskać wierzytelność, komornik może spieniężyć ruchomość będącą współwłasnością, jednak jedynie w należącej do dłużnika części. Co to oznacza w praktyce? Komornik nie może przecież zająć i wystawić na licytację jedynie połowy samochodu.

Zajęcie ułamkowej części ruchomości

Zgodnie z prawem, jeśli komornik prowadzi egzekucję jedynie z ułamkowej części pojazdu, zajęciu podlega cały pojazd. Do chwili sprzedaży auta komornik ma więc obowiązek postępowania z nim tak, jak gdyby w całości stał się przedmiotem zajęcia. Powinien więc dokonać stosownego wpisu do protokołu zajęcia, a następnie poinformować o tym fakcie wszystkich współwłaścicieli. Po oszacowaniu udziału będzie mógł wystawić go na licytację komorniczą.

Co ważne, sprzedaży podlega tylko udział dłużnika. Jeśli w wyniku licytacji dojdzie do transakcji, nabywca ułamkowej części pojazdu „wchodzi na miejsce dłużnika”, przejmując jego własność. Dłużnik, jak nietrudno zgadnąć, traci ją na rzecz nowego nabywcy. Warto dodać tutaj, że zgodnie z Art. 877 K.p.c. jeżeli sprzedaż nie nastąpi w toku pierwszej, a następnie ewentualnie drugiej licytacji – prawo przejęcia udziału przysługuje wierzycielowi.

Jeśli druga licytacja również nie dojdzie do skutku, wierzyciel może w ciągu 2 tygodni od otrzymania pisma od komornika przejąć ruchomość na własność. Warto jednak podkreślić, że podana przez niego cena nie będzie niższa od wywoławczej. Jeżeli wierzyciel nie skorzysta z tego prawa, komornik umorzy egzekucję z tej ruchomości.

Zasady korzystania z pojazdu

Nawet jeśli w toku licytacji określona część pojazdu zostanie sprzedana, współwłasność wciąż zostaje zachowana. Zmienia się jedynie osoba jednego ze współwłaścicieli. Zgodnie z Art. 206, każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby współwłaściciele ustalili inne, dogodne dla nich zasady korzystania z pojazdu (lub innej rzeczy wspólnej).

Kto zechce kupić połowę samochodu?

W tym momencie wielu osobom z pewnością przychodzi do głowy pytanie „Kto zechce kupić połowę samochodu dłużnika?”. Często zdarza się, że w takim przypadku na „wybawienie dłużnika z opresji” i kupno części pojazdu decyduje się osoba bliska — przyjaciel, małżonek lub członek rodziny. Taka sytuacja miała miejsce również w przypadku pana Jana. Ułamkową część jego Hondy podczas licytacji wykupił brat, co znacząco ułatwiło dalsze użytkowanie pojazdu i zminimalizowało negatywne konsekwencje zaistniałego stanu rzeczy.

Wniosek o sprzedaż całej rzeczy

Zgodnie z Art. 846 Kodeksu postępowania cywilnego „§ 2. Innym współwłaścicielom przysługuje łącznie prawo żądania, aby cała rzecz została sprzedana”. Każdy ze współwłaścicieli samochodu ma więc prawo zgłoszenia do komornika żądania sprzedaży całego pojazdu. Współwłaściciele mogą dokonać tego w dowolnej formie i różnych terminach. Jeśli w wyniku licytacji komorniczej, auto zostanie sprzedane w całości, komornik „zabierze” kwotę odpowiadająca wysokości udziału dłużnika i przeznaczy ją na zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Reszta uzyskanych ze sprzedaży środków przypadnie pozostałym współwłaścicielom i powinna zostać rozdysponowana proporcjonalnie do wielkości ich udziałów.

Roszczenie o zniesienie współwłasności

Każdy ze współwłaścicieli posiada również prawo złożenia wniosku o zniesienie współwłasności. Zgodnie z Art. 212 § 2 K.c., może ono nastąpić przez: przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych, sprzedaż rzeczy i podział uzyskanej sumy pomiędzy współwłaścicieli. Wniosek o zniesienie współwłasności należy złożyć w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na miejsce położenia rzeczy. Powinien on zawierać oznaczenie wnioskodawcy, oznaczenia pozostałych uczestników postępowania oraz oznaczenie wartości przedmiotu sprawy.

Co ważne, określenie sposobu zniesienia współwłasności nie jest konieczne. To należy bowiem nie do obowiązków wnioskującego, ale sądu. Od wniosku o zniesienie współwłasności pobiera się opłatę stałą w kwocie 1000 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt zniesienia współwłasności, opłata jest niższa i wynosi 300 zł.

Czy komornik może zająć nieruchomość będącą współwłasnością?

Nieruchomość, stanowiąca przedmiot współwłasności może stać się przedmiotem zajęcia komorniczego. Egzekucja może zostać przeprowadzona jednak wyłącznie z ułamkowej części tej nieruchomości. W praktyce oznacza to, że — podobnie jak w przypadku ruchomości — komornik może spieniężyć jedynie tę część nieruchomości, która należy do dłużnika.

Warto dodać tutaj, że egzekucje z nieruchomości przeprowadza komornik działający przy sądzie rejonowym, w którego okręgu jest położona. O dokonaniu zajęcia określonej części nieruchomości musi on poinformować „wszystkich zainteresowanych”, czyli wszystkich współwłaścicieli, wierzyciela oraz osoby, którym przysługują prawa rzeczowe ograniczone lub roszczenia albo prawa osobiste zabezpieczone na nieruchomości.