Kiedy gwarant może unieważnić poręczenie pożyczki?

Poręczenie pożyczki jest wyjątkowym aktem zaufania ze strony gwaranta. Jest także dużą odpowiedzialnością i – trzeba przyznać – sporym ryzykiem. Nawet jeśli pomagamy osobom z naszego najbliższego otoczenia, zawsze może zdarzyć się sytuacja, że to my będziemy zobowiązani do spłaty zaciągniętej pożyczki, mimo że nigdy nie skorzystaliśmy z pieniędzy. W takiej sytuacji możemy zadać sobie pytanie, co jeśli już po podpisaniu umowy pożyczkowej przekonamy się, że pożyczkobiorca nie jest osobą godną zaufania? Czy w takim wypadku możemy się ratować przed ewentualnymi konsekwencjami i unieważnić gwarancję?

Na czym polegają pożyczki z poręczeniem?

Pożyczka z poręczeniem raczej nie znajduje się w standardowej ofercie pozabankowych firm pożyczkowych. Tę praktykę stosuje się właściwie w nielicznych i wyjątkowych przypadkach, takich jak niska zdolność kredytowa lub – od niedawna – przedłużenie okresu spłaty chwilówki. W pierwszym przypadku z takiej opcji możemy skorzystać w firmie Rapida Money, która oferuje pożyczki ratalne do 25 000 złotych bez KRD i bez BIK. W drugim przypadku – czyli przedłużeniu za poręczenie – możemy nawet dwukrotnie (i darmowo!) przedłużyć okres spłaty chwilówki w Ferratum, jeśli tylko uzyskamy gwarancję osoby trzeciej.

Nie jest jednak tak, że poręczenie pożyczki jest sprawą pomiędzy gwarantem a głównym pożyczkobiorcą. Według prawa jest to umowa właściwie tego pożyczkobiorcę pomijająca, zaś jej stronami są: poręczyciel oraz instytucja finansowa. Poręczenie nie jest więc dodatkiem, aneksem do umowy pożyczkowej lub jednym z jej zapisów. Jest natomiast osobną umową, której w takim samym stopniu trzeba przestrzegać. W tej umowie gwarant zobowiązuje się przejąć wszystkie obowiązki pożyczkobiorcy, gdyby ten z jakichś powodów przestał spłacać zobowiązanie. W związku z tym pożyczkodawca nabywa również wszystkie prawa, by skutecznie egzekwować to zobowiązanie.

Czy unieważnienie poręczenia jest możliwe?

Unieważnienie udzielonej gwarancji nie jest czynnością częstą, ani też łatwą. Jest to jednak możliwe, choć zarówno prawo, jak i wewnętrzne regulaminy instytucji finansowych wymieniają tylko kilka okoliczności, w których może do tego dojść. Są to:

• porozumienie wszystkich stron umów, tzn. gwaranta, pożyczkobiorcy oraz instytucji finansowej;
• samowolne odstąpienie gwaranta od umowy, jeśli ta przewiduje taką możliwość (jest to bardzo rzadkie i właściwie się nie zdarza);
• odstąpienie od umowy pożyczkowej w ciągu 14 dni od daty jej zawarcia przez gwaranta i pożyczkobiorcę;
• uznanie umowy za nieważną, a więc w konsekwencji ściągnięcie odpowiedzialności z gwaranta;
• rozwiązanie umowy z winy pożyczkobiorcy.

Co na ten temat mówi prawo?

Trzy pierwsze wymienione powyżej sytuacje są regulowane przez wewnętrzne regulaminy firm pożyczkowych, które dają taką swobodę swoim klientom, na jaką mogą sobie pozwolić, bez ponoszenia zbędnego ryzyka. Niekiedy odstąpienie gwaranta może być możliwe, jeśli główny pożyczkobiorca zgodzi się oddać pod zastaw jakieś posiadane przez siebie dobro o wartości w odpowiedniej do kwoty kredytu wartości, np. samochód lub nieruchomość.

Czasami będzie się to wiązało również ze zmianą gwaranta, o ile pożyczkobiorca uzyska odpowiednią zgodę. Jeśli jednak chodzi o punkt trzeci, czyli odstąpienie od umowy pożyczkowej zapewnione przez ustawę o kredycie konsumenckim z 2011 roku, to trzeba wiedzieć, że prawo takie przysługuje zarówno gwarantowi, jak i pożyczkobiorcy. Jest jednak jeden haczyk – musi to być zgodna wola obu sygnatariuszy umowy pożyczki. Jeśli więc pożyczkobiorca nie zgodzi się na odstąpienie, poręczyciel nie może tego zrobić samodzielnie, nawet jeśli nie upłynął jeszcze ustawowy termin 14 dni.

Pozostałe przypadki są regulowane przez przepisy Kodeksu Cywilnego. Sytuacje, w których przewidują one odstąpienie od umowy poręczenia, są poważne i nie są odstąpieniem sensu stricto, a uznają umowę za niebyłą i niwelują jej skutki w taki sposób, jakby ta nigdy nie została zawarta (bo w świetle prawa nie mogła być). Takie sytuacje to:

• Uznanie, że gwarant nie ma zdolności do czynności prawnych lub ta zdolność jest ograniczona – oprócz nieosiągnięcia pełnoletności, ma to także miejsce, gdy gwarant jest w stanie upadłości konsumenckiej, toczy się wobec niego postępowanie upadłościowe lub jest osobą częściowo, lub całkowicie ubezwłasnowolnioną np. z powodu choroby na tle psychicznym i neurologicznym;
• Analogiczne uznanie, że zdolności do czynności prawnych nie ma także pożyczkobiorca;
• Wykazanie, iż gwarant nie działał w stanie pełnej świadomości – można uznać, że na podpisanie umowy gwarancji miały wpływ inne czynniki niż własna ocena sytuacja lub gwarant znajdował się pod wpływem środków farmakologicznych, używek lub po prostu w udowodnionym medycznie stanie silnego wzburzenia, które zaburzało logiczny osąd konsekwencji podpisania umowy;
• Stosowanie wobec gwaranta gróźb karalnych – jest to inaczej zmuszenia gwaranta do podpisania umowy poprzez wywołanie u niego poczucia niepokoju o siebie lub swoich bliskich;
• Wprowadzenie gwaranta w błąd – może to być oszukanie go co do istoty podpisywanych dokumentów lub konsekwencji takiej umowy; musi jednak zostać wykazane to, że to właśnie ten błąd doprowadził do podpisania umowy poręczenia i gdyby nie on, gwarant nigdy by jej nie podpisał.

Gwarant odpowie za dług tak samo jak pożyczkobiorca

Przedstawiane powyżej sytuacje nie są stwierdzane per se, ale muszą zostać stwierdzone przez sąd (z wyjątkiem dwóch pierwszych sytuacji, gdy ubezwłasnowolnienie zostało orzeczone już wcześniej). Postępowanie sądowe w takich wypadkach jest trudne, żmudne i nikt nie gwarantuje, że ściągnie odpowiedzialność za spłatę zobowiązania z gwaranta. Wtedy, jak też w każdym pozostałym przypadku, gwarant odpowie za dług solidarnie, czyli w takim samym wymiarze jak pożyczkobiorca. Instytucja finansowa może więc zażądać od gwaranta spłacenia całego długu wraz z kosztami, jeśli nie zrobi tego pożyczkobiorca.