Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego. Kiedy do nich dochodzi?

Co to jest postępowanie egzekucyjne?

Postępowanie egzekucyjne to ostatni etap windykowania należności. Jego przebieg i zasady działania zawarte są w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Jasno określa je część 3 „Postępowanie egzekucyjne”.

Dłużnik i wierzyciel mają swoje prawa i obowiązki wynikające z przebiegu odzyskiwania należności. Proces egzekucji komorniczej rozpoczyna się wyłącznie po przekazaniu prawomocnego nakazu zapłaty do kancelarii komorniczej. 

W pierwszym kroku komornik zazwyczaj wysyła do dłużnika informację o wszczęciu egzekucji. Do pisma przewodniego, które jasno określa kwotę zobowiązania, koszty komornicze i inne opłaty, dołącza formularz, na którym dłużnik jest zobowiązany zamieścić informacje o posiadanym majątku. Kolejnym krokiem postępowania egzekucyjnego jest zazwyczaj zajęcie rachunków bankowych dłużnika. Komornik za pomocą systemu OGNIVO sprawdza, w jakich bankach dłużnik ma aktywne rachunki i elektronicznie wysyła do tychże instytucji informacje o ich zajęciu. Czasem dochodzi również do bezpośredniego zajęcia wynagrodzenia – zarówno tego z tytułu umowy zlecenia, jak i z umowy o pracę.

W toku postępowania egzekucyjnego komornik, jeśli dotychczas podjęte kroki nie okażą się skuteczne, podejmuje następne działania, które mają na celu zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Do innych czynności należy np. : zajęcie zwrotu podatku z urzędu skarbowego, zajęcie komornicze nieruchomości, ruchomości i licytacja komornicza (w przypadku dużych zobowiązań).

Uwaga! Zakres wskazanych sposobów egzekucji zawsze wskazuje wierzyciel. 

Postępowanie egzekucyjne trwa do czasu:

• zaspokojenia w całości roszczeń wierzyciela,
• zawarcia ugody z wierzycielem (np. zgoda na spłatę ratalną),
• śmierci dłużnika,
• umorzenia postępowania egzekucyjnego (częściowego lub całkowitego).

Jeżeli posiadasz komornika a potrzebujesz dodatkowych pieniędzy – sprawdź chwilówki z komornikiem.

Kiedy może dojść do umorzenia postępowania egzekucyjnego?

Komornik w toku postępowania egzekucyjnego działa zawsze według zaleceń wierzyciela. Ten czasami od razu daje komornikowi pełen zakres możliwości, po które może sięgać (np. egzekucja z całego majątku, brak zgody na spłatę ratalną), a czasem jest bardziej liberalny i umożliwia spłatę ratalną, a metody windykacji, po które będzie mógł sięgnąć komornik ogranicza np. do egzekucji z tytułu wynagrodzenia i zajęcia kont bankowych.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego określa Dział 4 – „Zawieszenie i umorzenie postępowania” – Kodeksu postępowania cywilnego. Umorzenie może odbyć się na wniosek lub z urzędu.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego na wniosek

Kiedy komornik umarza lub zawiesza postępowanie egzekucyjne? Możliwości jest naprawdę wiele. Jak głosi  Art.  825.  Kodeksu postępowania cywilnego :

„Organ egzekucyjny umorzy postępowanie w całości lub części na wniosek:

1) jeżeli tego zażąda wierzyciel; jednakże w sprawach, w których egzekucję wszczęto z urzędu lub na żądanie uprawnionego organu, wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania wymaga zgody sądu lub uprawnionego organu, który zażądał wszczęcia egzekucji;

11) gdy zażąda tego dłużnik, jeżeli przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji roszczenie objęte tytułem wykonawczym uległo przedawnieniu, a wierzyciel nie wykaże, że nastąpiło zdarzenie, wskutek którego bieg terminu przedawnienia został przerwany;

4) jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu;”

Umorzenie postępowania egzekucyjnego z urzędu

Czasami mimo tego, że wierzyciel nie złożył wniosku o umorzenie lub zawieszenie postępowania, do umorzenia egzekucji, może dojść z urzędu. Reguluje to dokładnie Art.  824, §  1.  Kodeksu postępowania cywilnego:

„1) jeżeli okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych;

2) jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna;

3) jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych;

4) jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania;

5) jeżeli prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności albo orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności, zostało uchylone lub utraciło moc;

6) jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem, i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.”

W praktyce komornik najczęściej umarza postępowanie jeśli nie widzi szans na zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Dla przykładu: osoba bezrobotna, która mieszka w lokalu komunalnym, lub socjalnym, nie jest w oczach komornika zdolna do spłaty swojego zobowiązania. W sytuacji, w której komornik dokonał wszelkich możliwych czynności prawnych, które mają na celu odzyskanie długu, a one nie przyniosły rezultatu – ma prawo do umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Jak wygląda uzasadnienie umorzenia egzekucji komorniczej?

Po umorzeniu egzekucji, zarówno dłużnik, jak i wierzyciel otrzymują od komornika pisemną informację o stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji. Komornik uzasadnia szczegółowo swoją decyzję i obciąża obie strony kosztami komorniczymi i kosztami postępowania. Może również zobowiązać dłużnika do ich zwrotu wierzycielowi.

Wraz z wydaniem takiego postanowienia zwalniane są np. blokady komornicze na rachunkach dłużnika. Postawienie automatycznie uchyla wszelkie dokonane przez komornika czynności egzekucyjne, ale… dług nadal istnieje i wierzyciel nadal ma prawo do ubiegania się o spłatę wierzytelności.

Jakie skutki ma umorzenie postępowania egzekucyjnego dla dłużnika?

Najważniejszym skutkiem umorzenia postępowania egzekucyjnego jest uchylenie wszelkich zajęć np. z konta bankowego, wynagrodzenia za pracę, zajęć ewentualnych zwrotów z urzędu skarbowego itp. Dłużnik nadal ma dług, ale nie jest toczone wobec niego postępowanie egzekucyjne.

Co ważne – jeśli zadłużenie wynikało z tytułu braku spłaty kredytu lub pożyczki to  mimo umorzenia postępowania egzekucyjnego, dłużnik nadal może widnieć w branżowych bazach informacyjnych, takich jak np. BIK, BIG, ERIF itp. Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego nie stanowi podstaw do wykreślenia wpisów z przedmiotowych baz. Taka możliwość występuje wyłącznie po całkowitej spłacie należności i w przypadku bazy BIK – następuje na wniosek wierzyciela.

Jakie skutki ma umorzenie postępowania egzekucyjnego dla wierzyciela?

Umorzenie postępowania komorniczego, dla wierzyciela wiąże się zwykle z dodatkowymi kosztami. Komornik w postanowieniu o umorzeniu, które wynika z bezskutecznej egzekucji może dodatkowo wezwać wierzyciela do zapłaty brakujących kosztów komorniczych, w terminie do 7 dni od dnia otrzymania pisma i to pod rygorem wszczęcia egzekucji! Co może zrobić wierzyciel w takiej sytuacji?

Ponowne wszczęcie egzekucji po umorzeniu

Umorzenie postępowania egzekucyjnego nie musi wiązać się jednak z brakiem szans na odzyskanie długu. Wierzyciel ma prawo do ponownego wystąpienia o wszczęcie egzekucji. Może również zwiększyć zakres sposobów egzekucji. Jeśli np. wystąpił tylko o zajęcie rachunków bankowych, z ponownym wnioskiem może również wnieść o zajęcie wynagrodzenia za pracę, lub zajęcia nieruchomości i tym samym zwiększyć liczbę dostępnych dróg do odzyskania swoich pieniędzy.

Kolejny wniosek o ponowne rozpoczęcie egzekucji komorniczej przerywa bieg terminu przedawnienia.

Bardzo często wierzyciele po umorzeniu egzekucji sprzedają dług, lub przekazują go do windykacji polubownej. W przypadku „trudnych” dłużników jest to dla nich rozwiązanie tańsze, które nie generuje kolejnych nakładów finansowych w postaci opłat egzekucyjnych. Dług nadal jednak istnieje i wierzyciel ma prawo ubiegać się o jego zwrot, aż do momentu przedawnienia.

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego

Kiedy postępowanie egzekucyjnego jest zawieszone, komornik nie podejmuje żadnych czynności egzekucyjnych. Nie może więc zajmować kolejnych elementów majątku dłużnika czy pieniędzy na kontach bankowych. Co ważne, czynności już dokonane (np. zajęcie wynagrodzenia za pracę) pozostają w mocy, lub na wniosek wierzyciela mogą zostać uchylone.

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić:

• z mocy prawa;
• z mocy postanowienia organu egzekucyjnego;
• z mocy postanowienia sądu albo sędziego-komisarza.

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego z mocy prawa może mieć miejsce:

• na skutek działania siły wyższej (np. działalności żywiołów);
• w przypadku wydzielenia części zajętej nieruchomości i wystawienia jej na licytację – postępowanie co do dalszej części nieruchomości będzie zawieszone aż do licytacji uprzednio wydzielonej części;
• w przypadku ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu w zakresie egzekwowanych należności;
• w przypadku ogłoszenia upadłości likwidacyjnej;
• w przypadku wszczęcia postępowania naprawczego wobec wierzytelności, które podlegają restrukturyzacji.

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego z mocy postanowienia organu egzekucyjnego może mieć miejsce:

• na wniosek uczestnika postępowania lub osoby trzeciej, jeżeli złożono skargę na czynności komornika lub zażalenie na postanowienie sądu;
• na wniosek lub z urzędu w celu zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych, lub zabezpieczenia majątku dłużnika w postępowaniu upadłościowym;
• na wniosek powoda, który wytoczył powództwo przeciwegzekucyjne o umorzenie egzekucji;
• na wniosek dłużnika, jeżeli podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy w postaci orzeczenia sądu zagranicznego państwa członkowskiego UE, ugoda zawarta przed takim sądem lub dokument urzędowy opatrzony zaświadczeniem europejskiego tytułu egzekucyjnego.

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego z mocy postanowienia sądu albo sędziego-komisarza może nastąpić gdy:

• złożono skargę na czynności komornika. Co ważne, w tym przypadku wniosek może złożyć jedynie uczestnik postępowania lub osoba trzecia;
• prowadzone jest postępowanie w ramach zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych i o zawieszenie postępowania egzekucyjnego wnioskuje strona lub zawieszenie to dokonane jest z urzędu;
• w ramach postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie tytułu opatrzonego zaświadczeniem europejskiego tytułu wykonawczego wnioskuje o to dłużnik składający zaświadczenie o utracie lub ograniczeniu wykonalności tego tytułu;
• ogłoszono upadłość dłużnika z możliwością zawarcia układu i postępowanie egzekucyjne dotyczy tych należności, które z mocy prawa nie są objęte układem.

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić na wniosek dłużnika lub wierzyciela.

Zawieszenie postępowania na wniosek dłużnika jest możliwe na skutek:

• uchylenia przez sąd natychmiastowej wykonalności tytułu wykonawczego;
• wstrzymania przez sąd wykonania tytułu wykonawczego;
• złożenia przez dłużnika zabezpieczenia koniecznego według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji.

Wierzyciel, jako dysponent postępowania egzekucyjnego, może wnioskować o jego zawieszenie w dowolnym momencie. Jak wynika z treści art. 820 kodeksu postępowania cywilnego, złożenie takiego dokumentu nie wymaga uzasadnienia.

Jak widać do zawieszenia i umorzenia postępowania egzekucyjnego może dojść w wielu wypadkach. Jednak ani zawieszenie, ani umorzenie nie skutkuje anulowaniem zaległości. Na każdym etapie windykacji warto podejmować próbę znalezienia dla obu stron: dłużnika i wierzyciela optymalnych rozwiązań, które będą skutkowały spłatą długu.

Źródła:

• https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-postepowania-cywilnego-16786199/cz-3
• https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-postepowania-cywilnego-16786199/cz-3-tyt-1-dz-4